Engineering, Procurement, Construction مهندسی، تدارکات، اجراء

یکی از قراردادهای مهم و پیچیده که امروزه با رشد صنعت، مورد اقبال قرار گرفته است مهندسی، تدارکات، اجراء است. تا مدت های مدید در طرح های بزرگ عمرانی و صنعتی از قراردادهای سه عاملی استفاده می شد که در آن کارفرما و پیمانکار به وسیله عاملی به نام مشاور، اجرای پروژه را برعهده می‌گرفتند.

در این حالت توالی فرایندها به دلیل عدم همپوشانی طراحی و ساخت باعث طولانی شدن زمان کلی پروژه می شود همچنین اصلاح و بازنگری طراحی در حین اجرا بسیار زمان بر است به همین دلیل کم کم این نتیجه حاصل شد که از تخصص شرکت های پیمانکاری استفاده شود و کارفرما نقش (Order) داشته باشد و تمامی مراحل طراحی، ساخت و اجرا را برعهده پیمانکار بگذارند به همین علت به این قراردادها پروژه کلید در دست (Turnkey) گفته می شود، زیرا کارفرما نهایتا با چرخاندن یک کلید، پروژه را در اختیار می گیرد و از آن استفاده می‌کند.

در این روش علیرغم ایجاد برخی محدودیت‌ها برای کارفرما، با قراردادن کلیه فعالیت‌ها برعهده پیمانکار، کارفرما از قید مسئولیت‌های سنگین مدیریتی و اجرایی آزاد می‎‌گردد. همچنین امکان شروع کارهای اجرایی قبل از انجام کامل کارهای طراحی فراهم شده و در نتیجه زمان اجرای طرح کاهش می‌یابد. لازم به ذکر است در پروژه های EPC می بایست در ابتدای کار مطالعات اولیه پروژه و Feasibility Study همراه با طراحی محتوایی (مفهومی) Conceptual Design انجام شده باشد.
امروزه با عنایت به تاکید برنامه‌های سوم، چهارم و پنجم توسعه، استفاده از این قراردادها در صنایع بزرگ فولادی، نفتی، ‌‌‌پتروشیمی، برق و مخابرات، مسکن و مستغلات ایران رو به افزایش است.
در ایران از قانون چهارم برنامه توسعه به بعد به قراردادهای EPC اشاره شده‌است. در ماده 31قانون برنامه چهارم توسعه، دولت موظف گردیده‌‌‌‌‌‌‌است به منظور افزایش کارآمدی و اثربخشی طرح ها و پروژه های سرمایه‌گذاری با رویکرد نتیجه‌گرا حداقل در 40درصد طرح های کلید در دست به جای سایر قراردادهای پیمانکاری سنتی استفاده کند. همچنین در قانون پنجم برنامه توسعه که از سال 1390 مورد لحاظ قرار گرفته است نیز به اجرای پروژه ها براساس این قرارداد اشاره شده است.

پیش نیازهای لازم برای اجراء پروژه به روش EPC:
1. توانایی دستگاه اجرایی در تعریف دقیق و کامل پروژه و تفاهم دو جانبه مابین دستگاه اجرایی و پیمانکار در خصوص محدوده و هدف پروژه
2. توانمندی دستگاه اجرایی از حیث مدیریت پروژه
3. تأمین اعتبار مورد نیاز و دسترسی به آن در موعدهای از قبل تعیین شده
4. وجود پیمانکار توانمند که دارای ویژگی های یک پیمانکار عمومی و یک مشاور (طراح) به صورت توأم باشد. 
5. وجود مشخصات و الزامات فنی استاندارد و تثبیت آن در ابتدای کار

امروزه پروژه های EPC در داخل کشور رشد فزاینده‌ای داشته و بعلت مزایای اصلی آن یعنی اطمینان از قیمت نهایی و تاریخ قطعی اتمام طرح با استقبال بیشتری مواجه می گردند. نکته حائز اهمیت در مورد انتخاب روش اجرای پروژه ها توجه به فراهم نمودن زیرساخت های لازم برای اجرایی ساختن آنهاست. بنابراین در صورتیکه شرایط پروژه ایجاب نماید روش EPC یا طرح و ساخت می تواند روش مناسبی برای اجراء باشد، البته به شرطی که زیرساخت های مورد‌نیاز جهت تحقق آن در کشور به وجود آمده باشد.

زیرساخت های مورد نیاز جهت موفقیت روش EPC و سایر روش های نوین مدیریتی برای اجراء پروژه ها، دربرگیرنده زیرساخت های آموزشی، مدیریتی، اقتصادی، قانونی، اجتماعی و فرهنگی بوده و فقدان یا ضعف هریک از این عوامل می تواند موفقیت طرح را با اشکالات جدی مواجه سازد. بنابراین می بایست زمینه آشنایی مدیران و کارشناسان با روش های علمی و نوین مدیریتی فراهم گردیده و پیمانکاران موجود با تقویت توان مهندسی خود قادر باشند تا بدون دخالت سایر مشاورین، پروژه ها را با کیفیت مطلوب اجراء نمایند.

ویژگی های EPC

• سرعت در این پروژه ها بیشتر بوده و با انجام سریع کار، پرداخت های مورد انتظار نیز به موقع می بایست انجام گردد. 
• کارفرما و مشاورین باید به مهارت و تجارب پیمانکار اعتماد داشته باشند و در نتیجه به غیر از مواردی که پیمانکار از وظایف خود به صورت اساسی و کلی عدول می کند، لازم نیست در کار پیمانکار دخالت نموده و یا پیشنهادات را با تأخیر طولانی مورد بررسی قرار دهند. 
• فعالیت کارفرما و مشاورین وی بیشتر در فرآیند مناقصه و نظارت عالیه در طول طرح خواهد بود. بعنوان یک قانون کلی هر عیب و نقصی که در محدوده تعریف شده کار حادث شود مسئولیت پیمانکار خواهد بود و ریسک و مسئولیت اجرایی از کارفرما به پیمانکار منتقل می شود. 
• یکپارچگی در خرید تجهیزات و کالا خصوصا خریدهای خارجی، مدیریت آن‌ را بسیار آسان‌تر کرده و به صرفه تر نیز صورت خواهد پذیرفت. 
• پیمانکار EPC شرکتی است که در عین برخورداری از توان مالی مناسب در سه زمینه متفاوت مهندسی E، تدارکات P و اجراء C دارای تجربه و توانمندی کافی باشد.

دلایل افزایش تمایل به بستن قرارداد EPC توسط مالکین
عمده ترین مزایای روش قراردادیEPC که باعث جذب کارفرمایان و پیمانکاران به این روش شده است عبارتند از:
• سریع‌ترین روش اجرای پروژه
• صرفه جویی در هزینه و زمان
• داشتن قیمت اولیه قطعی، هزینه انجام پروژه و جدول زمان بندی اولیه
• اطمینان کارفرما از مبلغ نهایی و زمان قطعی پایان کار
• یک مجموعه مسئول طراحی و ساخت است و کارفرما تنها با یک واحد مسئول(پیمانکار) سرو کار دارد.
• بهبود مدیریت ریسک برای کارفرما
• ارتقای قابلیت ساخت داخل کشور و نوآوری
• استفاده از تأمین مالی به صورت فاینانس در این روش با سهولت بیشتری صورت می گیرد.
• پیمانکار دارای آزادی عمل بیشتری در زمینه انتخاب تجهیزات و تکنیک های اجرایی بوده و همچنین وابستگی خاصی به فعالیت های دیگران و پیروی از برنامه زمانبندی آنها ندارد.
• مالک در مقابل تغییر قیمت مواد و مصالح، نیروی انسانی و امثال آن محافظت می شود.
• درگیر‌شدن پیمانکار در امر طراحی

در کشور ما اجراء پروژه های بزرگ به روش EPC مسائل و مشکلات خاصی داشته که برخی از آنها شامل موارد ذیل می باشد:
• فقدان دانش مدیریت پروژه به صورت حرفه ای
• فقدان پیمانکاران عمومی با قابلیت مدیریت پروژه های با گردش مالی بالا
• تغییرات و نوسانات زیاد در سیستم اداری و قانونگذاری کشور
• ضعف سیستم مالی کشور

قرارداد EPC با اضافه شدن خدمات جدیدتر می تواند به عنوان یکی از روش های زیر نیز به کار رود:

Engineering, Procurement, Construction, Installation) EPCI)
اگـر پیمانکــار، نصــب کامــل تجهیــزات ســاخته شــده را نیــز بــر عهــده بگیــرد، قــرارداد (EPCI) خواهـد بـود.

Engineering, Procurement, Construction, Commissioning) EPCF)
در صـورت توانمنــدی پیمانکـار در امـر تــامین مـالی، تـامین مــالی طــرح یا پــروژه را نیــز مــی تــوان بــر عهــده پیمانکــار گذاشــت کــه در این صــورت قــرارداد به صورت (EPCF)خواهد بود. Engineering, Procurement, Construction, Management) EPCM)
اگـر پیمانکـار مـدیریت طـرح یا پـروژه را نیـز خـود بـر عهده بگیرد، قرارداد (EPCM) نامیده می شود.