ماتریس ارزیابی اقدام و موقعیت استراتژیک یا ماتریس تحلیل SPACE یک تکنیک ویژه جهت ارزیابی میزان دانش و ادراکات در یک برنامه استراتژیک خاص است. این تکنیک توسط افرادی چون آلن رو، ریچارد میسون، کری دیکل، ریچارد من و روبرت موکلر توسعه یافته است. چارچوب تحلیل ارزیابی اقدام و موقعیت استراتژیک بسیار موثر است، اما ابزاری شناخته شده برای توسعه و بازبینی استراتژی شرکت ها نیست و از آن می توان در موارد زیر استفاده کرد.
• شروعی برای تمرین پیش بینی کردن در زمینه های کلی و کلیدی
• بعنوان یک بررسی در پایان فرآیند
• از آن می توان برای ارزیابی گزینه‌های استراتژیک فردی که به وسیله‌ ابزاری چون ماتریس رشد آنسوف بدست آمده است، استفاده کرد.

تحلیل SPACE یک ارزیابی سیستماتیک از منظر 4 بعد کلیدی است که بین عوامل درونی و بیرونی تعادل ایجاد می کند و تعیین کننده‌ زمینه کلی استراتژی است:

عوامل درونی: 
• مزیت رقابتی 
• نقاط قوت مالی

عوامل خارجی:
• جذابیت صنعت
• ثبات محیطی

با ترکیب عوامل در نظرگرفته شده در هر نمودار از شکل کلی ماتریس SPACE، چارچوب کلی آنچه که باید در برنامه استراتژیک انجام شود، به ما نشان داده می شود. ابعاد در یک جهت با هم هماهنگ می شوند که در ابتدا به نظر عجیب است، اما منطقی می باشد. زیرا دو دسته از عوامل بعنوان نقاط قوت در نظر گرفته می شوند (نقاط قوت مالی FC و نقاط قوت صنعت IS) و به عنوان عاملی مثبت ارزیابی می شوند.
درحالی که دو دسته دیگر (مزیت رقابتی CA و ثبات محیطیES) بصورت بالقوه ضعف در نظر گرفته می شوند و به عنوان عاملی منفی ارزیابی می شوند. منطقی است که نقاط قوت مالی برای جبران کردن عدم ثبات محیطی لازم است. بیشتر مشکلات در محیط آینده، استدلال شرایط آینده است و آنچه مهم تر است، داشتن نقاط قوت مالی می باشد. جذابیت صنعت و مزیت رقابتی بعنوان منابع بالقوه برای سودآوری بیشتر درنظر گرفته شده است که اگر هر دو متناسب با کسب و کار باشد، نتایج بسیار خوب است و اگر هر دو نامتناسب باشند، از اینرو کسب و کار دچار مشکل است.

تعیین امتیازات تحلیل SPACE

هر عامل در ماتریس ارزیابی اقدام و موقعیت استراتژیک میتواند به سرعت مورد قضاوت قرار گیرد، اما مزیت آن در بررسی تمام جزئیات آن است. عوامل زیادی وجود دارد که میتوان مطرح کرد و هر صنعت زمینه‌های کلیدی خودش را دارد که باید در ارزیابی تفصیلی SPACE در نظر گرفته شود. عوامل معدودی مطرح شده است که به شما آنچه را که در یک تحلیل SPACE لازم است را در ذیل لیست کرده است.
عوامل تحلیل SPACE برای نقاط قوت مالی (FS)
• سود فروش
• بازگشت دارائی
• جریان نقدینگی
• کارائی 
• شدت سرمایه در گردش

نقاط قوت مالی با نمره‌ 1 (کم) تا نمره‌ 6 (زیاد) تا در ماتریس تحلیل SPACE امتیاز داده می شوند و امتیاز زیاد، خوب است و امتیاز کم نشانده‌نده‍‌ی ضعف عوامل مالی است. بر طبق ماتریس ارزیابی اقدام و موقعیت استراتژیک، عناوین ذیل را می توان برای تعیین نقاط قوت مالی مورد بررسی قرار داد:

عوامل تحلیل SPACE برای مزیت رقابتی
• سهم بازار
• کیفیت
• وفاداری مشتری
• سطوح هزینه
• دامنه محصول

مزیت رقابتی از 1 (عالی) تا 6 (ضعیف) امتیاز داده می شود. مطابق ماتریس ارزیابی اقدام و موقعیت استراتژیک، عناوین ذیل را میتوان برای تعیین نقاط قوت مالی مورد بررسی قرار داد:

این بعد از تحلیل ماتریس SPACE نیاز به هماهنگی با بخش کسب و کار دارد، ماتریس مزیت رقابتی نشان می دهد که حتی سهم بازار لزوما می تواند بعلت مزیت در موقعیت های دیگر قوی نباشد. برای دستیابی بهتر مزیت رقابتی برای استفاده در ماتریس SPACE می توان از تکنیک های استراتژیکی مانند تحلیل زنجیره ارزش، نقشه‌های شاخص ارزش مشتری، عوامل کلیدی موفقیت کمک گرفت.

عوامل تحلیل SPACE برای جذابیت صنعت
• پتانسیل رشد 
• مراحل چرخهی زندگی 
• موانع ورود 
• قدرت مشتری 
• ذخایر

جذابیت صنعت از 6 (عالی) تا 1 (ضعیف) امتیاز داده می شود. بر طبق ماتریس ارزیابی اقدام و موقعیت استراتژیک عناوین ذیل را میتوان برای تعیین نقاط قوت مالی مورد بررسی قرار داد:

می توان از مدل نیروهای پنجگانه پورتر برای درک شاخص‌های اضافی که برای موقعیتی ویژه مورد نیاز است، استفاده کرد.

عوامل تحلیل SPACE برای ثبات محیطی
• عدم اطمینان سیاسی
• نرخ بهره 
• تکنولوژی 
• دوره‌ی زمانی 
• برآمدهای محیطی

ثبات محیطی از 1- (عالی) تا 6- (ضعیف) امتیاز داده میشود. بر طبق ماتریس ارزیابی اقدام و موقعیت استراتژیک، عناوین ذیل را میتوان برای تعیین نقاط قوت مالی مورد بررسی قرار داد:

تفسیر نمودار ماتریس تحلیل

SPACE ماتریس ارزیابی اقدام و موقعیت استراتژیک (ماتریس SPACE) راهنمائی مفید برای تصمیم گیری در مورد استراتژی هایی است که برای موقعیتهای متفاوت فراهم می شوند. ماتریس SPACE برای هر کسب و کار به بر اساس چهار بُعد مشخص می شود:
الف) جذابیت صنعت
ب) ثبات محیطی
ج) مزیت رقابتی
د) نقاط قوت مالی

استراتژی‌های حاصل بر اساس این ابعاد میتواند به صورت موارد ذیل باشد: 
• استراتژی تهاجمی 
• استراتژی تدافعی
• استراتژی محافظه‌کارانه
• استراتژی رقابتی

استراتژی تهاجمی:

 کسب و کار می تواند از استراتژی تهاجمی به عنوان ابزاری برای قدرت بخشیدن به فرصت های در دسترس پیروی کند. تحلیل SPACE به سازمان ها در موقعیت بالا اقدامات ذیل را سفارش می کند:
• ادامه دادن سرمایه گذاری در بخش نوآوری، جهت حمایت و ایجاد مزیت های رقابتی ای که وجود دارد.
• پوشش کلیه اقدامات رقبا در جهت توسعه ی مزیت های رقابتی. جلوگیری از ایجاد پیشنهادات ارزشی متمایز که ممکن است موجب به اثبات رساندن کشش بخشی از بازار شود.
• تصاحب سهم بازار بصورت تهاجمی بوسیله‌ی جهش رو به بالای قیم تهای متعارف بازار در نقش هی ارزش مشتریان.
• ایجاد ریسک برای رقبا در بازی ممکن است از طریق ایجاد نوآوری سریع در محصول، جدال هایی در بازاریابی یا کاهش سطوح قیمت ها انجام شود که رقبا را دچار مشکل می کند.
• رشد در بازار بواسطه ایجاد حق مالکیت
• دنبال کردن فرصت های موجود در بازار شامل ادغام عمودی رو به جلو و رو به عقب.
• حرکات به سمت بازارهای مرتبط که مکمل شرایط موجود است.

استراتژی حمله، تجارت را برای رقبا سخت میکند و حقیقتا موجب دشواری در امر بالا بردن منابع برای ایجاد رقابت میشود، مگر آنکه رقبا از منابع بیشماری برخوردار باشند.

استراتژی رقابتی:

رویکرد استراتژی رقابتی زمانی سفارش میشود که کسب و کار، امتیازهای خوبی در محورهای جذابیت بازار/ مزیت رقابتی (CA/IA) در ماتریس SPACE بدست آورده باشد؛ اما در محور نقاط قوت مالی/ ثبات محیطی (ES/FS) ناموفق بوده اند. زمانی امتیاز در محورهای CA/IA بالاست که:
صنعت مطرح شده جذاب و سازمان دارای مزایای رقابتی بیش از رقبایش باشد
صنعت مطرح شده جذاب و کسب و کار در زمینه ی مزیت رقابتی بی اثر باشد
صنعت قابل قبول باشد، ولی کسب و کار دارای مزیت رقابتی قوی باشد

زمانی امتیاز در محورهای ES/FS پایین است که: 
محیط ناپایدار و شرکت از نظر مالی ضعیف باشد.
محیط مطرح شده ناپایدار و کسب و کار منابع مالی اندکی دارد.
کسب و کار از نظر مالی ضعیف اما ثبات محیطی قابل قبول باشد.

نکته استراتژیک ضروری، بدست آوردن نقاط قوت مالی برای جبران ناپایداری محیطی است؛ برای تقویت ترازنامه مالی و بدست آوردن سرمایه برای توسعه، می توان اقدامات زیر را مد نظر قرار داد:
بالا بردن ارزش سهام کلی شرکت یا حتی وامهای بلندمدت 
• ادغام با شرکتهای با وجوه نقدی غنی که در جستجوی فرصتهایی برای توسعه هستند.
• پیوستگی ساختاری برای دستیابی به سود از طریق دارائی‌های ملموس و ناملموس همراه با عدم خسارت در هزینه سرمایه‌گذاری است.
• بهبود سودآوری که منجر به تقویت ترازنامه است، در صورتی که سود حاصله بوسیله‌ی صاحبان پس گرفته نشود .این کار برای ایجاد وجوه نقد و ارزش ویژه زمان خواهد برد.

برای بهبود سودآوری در کسب و کار و بدست آوردن مزیتهای رقابتی از طریق موقعیتهای ترکیب شدهی قوی در محورهای جذابیت صنعت/ مزیت رقابتی، شرکت میبایست اقدامات زیر را دنبال کند: 
• کاهش هزینه‌های ثابت و متغیر مشروط به اینکه ضرری بر مزیت رقابتی وارد نکند. نوآوری در بهبود بهره‌وری
• تاکید بر مزایای رقابتی متمایز
• بسط در بازارها و محصولات جدید در جایی که کسب و کار نسبت به آن مطمئن است

استراتژی محافظه کارانه:

کسب و کار در یک موقعیت ضعیف در یک بازار بی‌تحرک محصور شده است، این موقعیت حالت سگ در ماتریس رشد (ماتریس گروه مشاوران بوستون) با سهم بازار کم و رشد بازار کم را شرح داده است. سازمان یک حق انتخاب دارد:
• بهبود بخشیدن موقعیت رقابتی حاضر از طریق توسعه‌ی مزایای رقابتی یا تمرکز بر ایجاد جذابیت بیشتر در موقعیت‌های مناسب در سرتاسر بازار
• زیر نظر قرار دادن محیط بازار حاضر برای فرصت‌های سودآوری، یا بر اساس منابع موجود و ظرفیت‌ها یا ایجاد تنوع در بخش‌های جدید.

نکته‌ مطلوب در مورد استراتژی محافظه کارانه در ماتریس SPACE این است که بنگاه تحت تهدیدهای بزرگ موجود در محیط بواسطه‌ نقاط قوت مالی‌اش نیست.

استراتژی تدافعی:

استراتژی تدافعی زمانی بوسیله‌ی تحلیل SPACE سفارش می شود که:
محور جذابیت صنعت / مزیت رقابتی منفی است همچنین محور نقاط قوت مالی/ ثبات محیطی نیز منفی است.
سازمان‌ تدافعی‌ با تولید تعداد محدودی‌ از محصولات‌ برای‌ بخش‌ کوچکی‌ از کل‌ بازار بالقوه‌، ثبات‌ را جستجو می‌کنند.
تدافعی‌های‌ واقعی‌ در طی‌ زمان‌ قادر بوده‌اند، جایگاه های‌ محدود خود را در صنایعی‌ که‌ نفوذ در آن‌ برای‌ رقبا مشکل‌ بوده‌، به‌ خوبی‌ حفظ کنند.